Sự phụ thuộc quá mức vào AI và mạng xã hội đang khiến khả năng tư duy, ghi nhớ và viết của con người, đặc biệt giới trẻ dần bị bào mòn.
Trí tuệ nhân tạo làm con người kém thông minh hơn
Một thí nghiệm tại Trường Wharton (Đại học Pennsylvania) cho thấy những người dựa vào bản tóm tắt tự động do AI tạo ra thường đưa ra lời khuyên đơn điệu và nông cạn, trong khi nhóm sử dụng tìm kiếm truyền thống của Google lại sản sinh ý tưởng phong phú, tinh tế hơn.
Giáo sư Shiri Melumad, người thực hiện thí nghiệm, thừa nhận lo ngại: “Thành thật mà nói, tôi sợ rằng thế hệ trẻ sẽ quên cách tự tìm kiếm và phân tích thông tin”.
Sự lo lắng đó không phải vô cớ. Tại Viện Công nghệ Massachusetts (MIT), các nhà nghiên cứu phát hiện người dùng ChatGPT cho thấy hoạt động điện não thấp nhất khi viết bài luận, họ để AI làm thay phần lớn công việc.
Một phút sau khi viết xong, 83% không thể nhớ nổi câu nào trong bài. Ngược lại, nhóm viết thủ công hoặc chỉ dùng Google lại nhớ gần như toàn bộ.
Nhà khoa học Nataliya Kosmyna (MIT Media Lab) đặt câu hỏi: “Nếu bạn không nhớ mình đã viết gì, bạn có thực sự quan tâm đến việc học hay không?”.
Rối loạn não bộ là căn bệnh mới của thời đại mạng xã hội
Năm 2024, Từ điển Oxford chọn “brain rot” (rối loạn não bộ) làm từ của năm, mô tả trạng thái tinh thần suy giảm do nghiện nội dung mạng xã hội chất lượng thấp.
TikTok, Instagram và các nền tảng video ngắn đang khiến não người quen với sự tức thời, mất khả năng tập trung và tư duy sâu.
Bác sĩ Jason Nagata, chủ nhiệm nghiên cứu này, khẳng định: “Mỗi giờ lướt mạng là một giờ mất đi để đọc sách hoặc ngủ”.
Học cách sống chung với công nghệ
Trước tình trạng này, nhiều trường tại New York, Indiana, Louisiana và Florida đã cấm điện thoại trong lớp học để giảm phân tâm.
Tuy nhiên, các chuyên gia cho rằng không thể phủ nhận hoàn toàn vai trò của AI và mạng xã hội và điều quan trọng là cách sử dụng.
Tại MIT, khi các sinh viên ban đầu viết bằng não bộ sau đó mới dùng ChatGPT, hoạt động não tăng mạnh. Điều đó cho thấy, AI có thể hữu ích nếu được dùng sau quá trình tư duy cá nhân, như cách học sinh dùng máy tính sau khi nắm vững công thức toán.
Giáo sư Melumad khuyến nghị: “Hãy để AI hỗ trợ trả lời những câu hỏi nhỏ, chứ không làm thay toàn bộ quá trình học”.
Việc đọc sách, tự tra cứu và tư duy chủ động vẫn là cách tốt nhất để não bộ duy trì sự dẻo dai, trong thời đại mà công nghệ đang dần thay con người suy nghĩ.
