Quảng Ninh hiện có 42 thành phần DTTS với 162.531 người, cư trú rải rác ở trên 85% diện tích của tỉnh, tập trung chủ yếu ở các huyện miền núi như Bình Liêu, Ba Chẽ, Tiên Yên… Tỉnh đã ban hành, triển khai thực hiện nhiều chính sách riêng có để đẩy mạnh phát triển kinh tế – xã hội nhanh, bền vững vùng đồng bào DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo; bảo đảm an sinh xã hội, giảm nghèo bền vững, thu hẹp nhanh khoảng cách giàu nghèo, chênh lệch vùng, miền; cải thiện rõ rệt và nâng cao chất lượng đời sống của nhân dân.
Đa dạng cách làm
Do đặc thù đồng bào DTTS trên địa bàn tỉnh chủ yếu sinh sống tại khu vực vùng sâu, vùng xa, biên giới, hải đảo, nên nhiều năm trước, mặc dù đã được sự quan tâm, đầu tư của các cấp, các ngành, nhưng nhìn chung cuộc sống vẫn còn nhiều khó khăn, nhất là về kết cấu hạ tầng giao thông, các công trình phục vụ dân sinh còn thiếu và yếu…
Nhằm giải quyết có hiệu quả các kiến nghị của cử tri vùng đồng bào DTTS, trên quan điểm mỗi người dân Quảng Ninh đều được hưởng thành quả tăng trưởng bao trùm, không để ai bị bỏ lại phía sau, những năm gần đây, tỉnh Quảng Ninh đã ban hành hàng chục chính sách riêng có về an sinh xã hội, phúc lợi xã hội và ưu tiên bố trí nguồn lực lớn cho vùng đồng bào DTTS, từng bước thu hẹp khoảng cách phát triển giữa các địa phương, vùng miền.
Nổi bật là tỉnh đã ban hành các nghị quyết thực hiện chương trình MTQG để tạo “sức bật” phát triển và nâng cao đời sống cho đồng bào DTTS, miền núi trên địa bàn. Đồng thời ưu tiên dành nguồn lực lớn từ NSNN và huy động tổng thể các nguồn lực khác tập trung đầu tư, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông chiến lược, đồng bộ, hiện đại; thúc đẩy liên kết vùng động lực với vùng khó khăn; gắn kết với các trung tâm kinh tế, trung tâm đô thị, các vùng động lực, KKT, KCN nhằm thúc đẩy phát triển nhanh bền vững; tiếp tục ưu tiên đầu tư cho hạ tầng giáo dục, y tế; đầu tư, nâng cấp công trình thủy lợi, công trình phòng chống thiên tai, cấp nước sinh hoạt, hạ tầng điện, viễn thông, thiết chế văn hóa…
Riêng giai đoạn 2021-2024, tỉnh ưu tiên bố trí trên 3.400 tỷ đồng vốn đầu tư công ngân sách tỉnh hỗ trợ trực tiếp thực hiện Chương trình MTQG về phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi. Từ nguồn vốn này đã thu hút trên 6.100 tỷ đồng vốn tín dụng và vốn xã hội hóa cho thực hiện chương trình. Các nguồn vốn đều được bố trí có trọng tâm, trọng điểm để thực hiện các mục tiêu của chương trình đã đề ra. Từ đó, tiếp tục tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về diện mạo, tạo ra tiềm lực và động lực mới cho sự phát triển bền vững của vùng nông thôn, vùng đồng bào DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo.
Bám sát các nghị quyết của Quốc hội, Chính phủ, Tỉnh ủy, HĐND tỉnh, Ban Cán sự Đảng cũng đã chỉ đạo UBND tỉnh cụ thể hóa, xây dựng kế hoạch, triển khai kịp thời, bài bản, khoa học và có hiệu quả các nội dung, nhiệm vụ trong triển khai thực hiện các chính sách dân tộc; trong đó tập trung lãnh đạo, chỉ đạo, phân công, phân cấp, xác định rõ trách nhiệm của các sở, ban, ngành, địa phương, nhất là người đứng đầu trong việc lãnh đạo, chỉ đạo, triển khai, tổ chức thực hiện, phù hợp với yêu cầu, tình hình thực tiễn. Cùng với đó, tập trung rà soát nghiên cứu, xây dựng, ban hành cơ chế, chính sách và các văn bản hướng dẫn làm căn cứ pháp lý triển khai thực hiện chương trình, tập trung chỉ đạo thực hiện.
Cấp ủy, chính quyền cấp huyện cũng rất nỗ lực đổi mới, sáng tạo trong lãnh đạo, chỉ đạo và tổ chức thực hiện chính sách dân tộc. Đồng thời, phát huy mọi nguồn lực, khai thác tiềm năng, lợi thế để phát triển bền vững KT-XH vùng đồng bào DTTS; đảm bảo QP-AN; giữ gìn, phát huy bản sắc văn hoá tốt đẹp của các dân tộc.
Điển hình như tại huyện Bình Liêu, với tỷ lệ đồng bào DTTS chiếm trên 96%, huyện đã tập trung huy động mọi nguồn lực đầu tư cơ sở hạ tầng, thực hiện kịp thời các chính sách đặc thù. Nổi bật là công trình giao thông, thủy lợi, y tế, giáo dục, nước sinh hoạt, xử lý các điểm ngập lụt; chỉ đạo cấp vốn qua ngân hàng CSXH để kích thích người dân vay vốn phát triển các mô hình sản xuất, thành lập HTX; đồng thời huy động nguồn lực xã hội trong việc xóa hết nhà ở tạm, nhà dột nát, xóa nhà tiêu không hợp vệ sinh.
Giai đoạn 2010-2023, tổng vốn huy động từ các nguồn lực thực hiện xây dựng NTM trên địa bàn huyện Bình Liêu đạt trên 430 tỷ đồng, trong đó vốn ngân sách chiếm 82%; vốn xã hội hóa và vốn vay tín dụng chiếm 7%. Từ nguồn lực đầu tư của Nhà nước đã khơi dậy sức mạnh, khơi dậy tinh thần tự lực và ý chí chủ động vươn lên thoát nghèo, làm giàu chính đáng của người dân. Thể hiện rõ là người dân trong toàn huyện đã chủ động vay vốn để phát triển các mô hình kinh tế, tìm kiếm việc làm, xây mới nhà ở…
Tương tự, tại TP Hạ Long, thực hiện Chương trình MTQG phát triển KT-XH vùng DTTS, miền núi, thành phố cũng đã ưu tiên dành cơ chế đặc thù, nguồn lực lớn để xây dựng kết cấu hạ tầng, phát triển sản xuất, làm thay đổi diện mạo các xã vùng DTTS, nâng cao đời sống nhân dân. Tính riêng trong 3 năm gần đây, thành phố đã ưu tiên dành hơn 2.500 tỷ đồng để đầu tư, xây dựng 45 công trình hạ tầng thiết yếu, động lực. Trong đó có nhiều công trình giao thông huyết mạch, kết nối trung tâm thành phố với các xã vùng cao, như: Tuyến đường nối từ QL279 (xã Tân Dân) đến đường tỉnh 291 – thị trấn Tây Yên Tử (huyện Sơn Động, tỉnh Bắc Giang); tuyến đường liên xã, đoạn từ Mỏ Đông, xã Sơn Dương đi qua thôn Đèo Đọc, thôn Cài, xã Đồng Lâm đến trung tâm xã Đồng Sơn; tuyến đường từ trung tâm thành phố đi Đồng Lâm – Kỳ Thượng; tuyến đường nối từ tỉnh lộ 342 đến QL279 qua trung tâm xã Sơn Dương…
Cùng với đó, triển khai 14 chương trình tín dụng ưu đãi cho gần 10.000 lượt khách hàng vay hơn 563 tỷ đồng để đầu tư phát triển sản xuất, tạo việc làm, nâng cao thu nhập; tăng cường kết nối du lịch với các xã vùng cao, khai thác tối đa lợi thế tự nhiên, giá trị bản sắc văn hóa dân tộc để phát triển KT-XH, nâng cao thu nhập cho đồng bào DTTS. Hết năm 2023, thành phố có 5/11 xã vùng đồng bào DTTS đạt chuẩn NTM nâng cao, bằng 66,7% kế hoạch đề ra đến năm 2025; thành phố không còn hộ nghèo theo chuẩn nghèo giai đoạn 2021-2025; thu nhập bình quân đầu người khu vực nông thôn đạt 73,2 triệu đồng/năm, tăng 12 triệu đồng so với năm 2021.
Khởi sắc từng ngày
Với chủ trương đúng đắn, quyết tâm, quyết liệt trong lãnh đạo, chỉ đạo, tổ chức thực hiện, cùng nỗ lực vượt bậc của cả hệ thống chính trị và cộng đồng, người dân, tỉnh Quảng Ninh đã tạo đột phá trong thực hiện Chương trình MTQG phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi giai đoạn 2021-2030. Đến nay Quảng Ninh đã hoàn thành, hoàn thành vượt tiến độ mục tiêu chung và trên 80% chỉ tiêu cụ thể của chương trình cả giai đoạn với nhiều kết quả nổi bật.
Rõ nét nhất là các nhiệm vụ, dự án hạ tầng, nhất là hạ tầng giao thông động lực, kết nối liên vùng và nội vùng; hạ tầng giáo dục, y tế, văn hóa, thủy lợi… đã hoàn thành, bàn giao, đưa vào sử dụng, phát huy hiệu quả tốt, tạo động lực mới cho sự phát triển của các địa phương vùng đồng bào DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo. Các cơ chế, chính sách cụ thể, nhất là về y tế, giáo dục, văn hóa, nhà ở, điện, nước sinh hoạt, giải quyết việc làm, tín dụng chính sách xã hội… được xây dựng, triển khai đảm bảo kịp thời; các chính sách an sinh, phúc lợi xã hội được duy trì và phát huy hiệu quả, góp phần nhanh chóng hiện thực hóa chương trình bằng kết quả, định lượng cụ thể.
Theo Thứ trưởng, Phó Chủ nhiệm Ủy ban Dân tộc Y Vinh Tơr, qua theo dõi chung trong cả nước, Quảng Ninh là một trong số ít địa phương đã hoàn thành và hoàn thành vượt nhiều chỉ tiêu, mục tiêu chương trình đề ra trong giai đoạn 2021-2025. Trong đó có nhiều chỉ tiêu quan trọng đã vượt xa so với chỉ tiêu cả nước, như thu nhập bình quân đầu người, nước sạch, xóa nghèo, xóa xã ĐBKK… Quảng Ninh đã trở thành điểm sáng, là điển hình cả nước trong thực hiện Chương trình MTQG phát triển KT-XH vùng đồng bào DTTS và miền núi.
Đến nay, 100% xã miền núi có đường ô tô đến tận thôn, bản; 100% xã thuộc khu vực miền núi, biên giới, hải đảo có điện lưới quốc gia; 100% hộ dân được dùng điện lưới quốc gia; 100% hộ đã có nhà ở kiên cố; 100% hộ đồng bào DTTS được xem truyền hình, được nghe đài phát thanh. Tỷ lệ hộ gia đình nông thôn sử dụng nước hợp vệ sinh đạt 99,9%, trong đó tỷ lệ hộ gia đình được sử dụng nước sạch đáp ứng quy chuẩn hiện hành đạt trên 70%…
Hết năm 2023, thu nhập bình quân đầu người tại 67 xã, thị trấn vùng đồng bào DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo của tỉnh đạt trên 73 triệu đồng, tăng gần 30 triệu đồng so với năm 2020; cao hơn khoảng 2,8 lần so với mục tiêu chung đến năm 2025 của cả nước về nâng mức thu nhập bình quân của người DTTS. Quảng Ninh cũng hoàn thành toàn diện các mục tiêu xây dựng NTM ở cả 3 cấp tỉnh, huyện, xã và mục tiêu giảm nghèo bền vững theo tiêu chí quốc gia của giai đoạn 2021-2025, về đích trước 2 năm so với mục tiêu Thủ tướng Chính phủ giao. Trong đó, vùng đồng bào DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo có 31/64 xã đạt chuẩn NTM nâng cao và 13/64 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu; năm 2024, tiếp tục phấn đấu 7 xã đạt chuẩn NTM nâng cao, 6 xã đạt chuẩn NTM kiểu mẫu.
Anh Dường A Tài (thôn Phạt Chỉ, xã Hoành Mô, huyện Bình Liêu) cho biết: Những năm gần đây, được Đảng, Nhà nước quan tâm đến đồng bào DTTS, nhiều chính sách phù hợp với người dân đã thúc đẩy phát triển kinh tế. Nhất là trường học được đầu tư xây mới khang trang nên trẻ em đi học yên tâm. Những hộ nghèo trong xã được hỗ trợ xóa nhà tạm, nhà dột nát. Đời sống văn hóa tinh thần ngày càng được nâng cao, người dân chúng tôi rất phấn khởi.
Quan điểm của Quảng Ninh không chỉ dừng lại ở việc lo cho đồng bào DTTS có cơm ăn, áo mặc, trẻ con được học hành, mà còn từng bước tạo dựng nên vùng đồng bào DTTS có nền kinh tế phát triển bền vững, đậm đà bản sắc văn hóa dân tộc, truyền thống; đoàn kết yêu thương, đùm bọc nhau, gắn kết cùng cộng đồng đồng bào DTTS trong vùng giữ vững quốc phòng – an ninh biên giới, quốc gia, dân tộc.
Từ năm 2019 đến nay, tỉnh đã phê duyệt 4 đề án và các kế hoạch thực hiện khôi phục, sưu tầm, bảo tồn các giá trị văn hóa vật thể, nghiên cứu, đề xuất công nhận các giá trị văn hóa phi vật thể của một số DTTS trên địa bàn tỉnh và xây dựng các thiết chế thể thao, văn hóa tại các xã vùng đồng bào DTTS. Ban Chấp hành Đảng bộ tỉnh đã ban hành Nghị quyết số 17 (ngày 30/10/2023) về xây dựng và phát huy giá trị văn hóa, sức mạnh con người Quảng Ninh trở thành nguồn lực nội sinh, động lực cho phát triển nhanh, bền vững. Đây là cơ sở, nền tảng quan trọng để thực hiện tốt công tác bảo tồn, phát huy giá trị văn hóa truyền thống tốt đẹp của các DTTS, gắn với phát triển du lịch vùng đồng bào DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo.
Bà Từ Thị Kém (dân tộc Sán Dìu, thôn Vòng Tre, xã Bình Dân, huyện Vân Đồn) cho biết: Trước đây đường đi lại rất khó khăn, lầy lội, đất đỏ bết dính, không đi được xe máy. Những năm gần đây được Nhà nước đầu tư đường sá đi lại thuận lợi hơn nhiều. Cùng với đó, trong 3 năm trở lại đây, xã Bình Dân được đầu tư xây dựng Nhà văn hóa cộng đồng của đồng bào Sán Dìu, nên làn điệu sọong cô của dân tộc được bảo tồn, phát huy, người dân chúng tôi rất vui mừng, tự hào. Thời gian tới, chúng tôi mong muốn tiếp tục nhận được sự quan tâm để mở các lớp bảo tồn tiếng nói, tiếng hát của đồng bào Sán Dìu cho thế hệ trẻ.
Từ nền tảng đã có, thời gian tới, tỉnh tiếp tục ưu tiên dành nguồn lực lớn từ NSNN và huy động tổng thể các nguồn lực khác tập trung đầu tư, phát triển kết cấu hạ tầng giao thông chiến lược, đồng bộ, hiện đại; thúc đẩy liên kết vùng động lực với vùng khó khăn; gắn kết với các trung tâm kinh tế, trung tâm đô thị, các vùng động lực, KKT, KCN nhằm thúc đẩy phát triển nhanh bền vững. Tiếp tục ưu tiên đầu tư cho hạ tầng giáo dục; đầu tư cho hạ tầng y tế cơ sở; đầu tư, nâng cấp công trình thủy lợi, công trình phòng chống thiên tai, cấp nước sinh hoạt, hạ tầng điện, viễn thông, thiết chế văn hóa… cho vùng đồng bào DTTS. Tiếp tục tạo chuyển biến căn bản, toàn diện về diện mạo, tạo ra tiềm lực và động lực mới cho sự phát triển bền vững của vùng nông thôn, vùng đồng bào DTTS, miền núi, biên giới, hải đảo.
